Melissa Vida (MV): Kio estas la ligo inter COVID-19 kaj nia vivmaniero?

Levi Sucre Romero (LSR): Reading about the origins of the coronavirus, we can see that human activities have invaded and reduced the space available for animals. Not only has it been reduced, but we are in such a predatory development model that humans are encroaching their space too much – that is what is happening with the soybean plans in the Amazon forest. All these animals are gathering in one place… and who knows what effects pollution and chemicals have on these species, which are vulnerable. It's a mismanagement of our so-called development.

Levi Sucre Romero (LSR): Leginte pri la originoj de la koronviruso, ni povas vidi, ke homaj agadoj invadis kaj malpliigis la disponeblan spacon por bestoj. Ne nur ilia teritorio reduktiĝis, sed ni estas en tia rabobesta modelo de disvolviĝo, ke homoj tro entrudiĝas en ilian vivspacon — tio estas kio okazas kun la sojfabaj plantoj en la amazona arbaro. Ĉiuj ĉi tiuj bestoj kolektiĝas en unu loko… kaj kiu scias, kiajn efikojn havas poluado kaj kemiaĵoj al ĉi tiuj specioj, kiuj estas vundeblaj. Temas pri misadministrado de nia tiel nomata disvolviĝo.

MV: Kiel ni resaniĝu de COVID-19?

 LSR: The coronavirus, like the other pandemics that will increasingly occur, is a consequence of our planet's imbalance. There will be many other pandemics, such as the “fungus disease from Panama”, likely to attack all our banana production and have enormous consequences on our communities.

What is the alternative? Variety and diversification, but it is unlikely to happen because the market is concentrated on a single product. Diversifying is key and our traditional indigenous farms have medicine and all kinds of products. And I've been thinking: we in the indigenous territories can still sustain ourselves even when cities fall. We are returning to our capacities of self-sustainability.

LSR: La koronviruso, samkiel la aliaj pandemioj, kiuj pli kaj pli ofte okazos, estas konsekvenco de la malekvilibro de nia planedo. Estos multaj aliaj pandemioj, ekzemple la “funga malsano el Panamo”, kiu probable atakos nian tutan bananan produktadon kaj havos enormajn konsekvencojn sur niaj komunumoj.

Kio estas la alternativo? Variigo kaj diversigo, sed tio malverŝajne okazos ĉar la merkato koncentriĝas je ununura produkto. Diversigi estas ŝlosila afero kaj niaj tradiciaj indiĝenaj bienoj havas kuracilojn kaj ĉiuspecajn produktojn. Kaj mi pensis: ni en la indiĝenaj teritorioj ankoraŭ povas subteni nin eĉ kiam urboj kolapsas. Ni revenas al niaj kapabloj de mem-daŭripovo.

Virino kaj infano el la komunumo Rama Hinda Rivero en Nikaragvo, karesantaj apron. Foto de Melissa Vida, uzata kun permeso.

MV: Do espero troveblas en la arbaro?

LSR: Yes, but when the forests are cut down, where are we going to get medicine? We have said it over and over again but… So far decision makers haven't paid much attention to us. Imagine, countries have actually increased their number of mega-projects and monocultures, which accelerate deforestation, to fix their budget [by making profit]. They're going backwards.

LSR: Jes, sed kiam la arbaroj estas detruitaj, de kie ni ricevos kuracilon? Ni senfine ripetis tion, sed… ĝis nun decidantoj ne multe atentis nin. Imagu, landoj efektive pliigis nombron da mega-projektoj kaj monokulturoj, kiuj akcelas senarbarigon, por ekvilibrigi sian buĝeton [farante profiton]. Ili iras malantaŭen.

MV: Ĉu farmaciaj kompanioj venas al vi en la serĉado de kuracilo?

LSR: That's another angle. We have always said that our knowledge is available for anyone wishing to help cure diseases created because of climate change, but we have never said: “Come exploit us, come and steal everything we have.” I find it hard to understand that economic powers can be so blind to certain things. Whenever they see an opportunity to plunder and make money, well, they'll do it. That is what we have always denounced, we must be careful [with these companies].

LSR: Tio estas alia aspekto [de la problemo]. Ni ĉiam diris, ke nia scio haveblas por ĉiuj, kiuj volas helpi kuraci malsanojn kreitajn pro klimata ŝanĝo, sed ni neniam diris: “Venu ekspluati nin, venu ŝteli ĉion, kion ni havas”. Mi malfacile komprenas ke ekonomiaj potencoj povas esti tiel blindaj al iuj aferoj. Kiam ajn ili vidas okazon prirabi kaj gajni monon, nu, ili tion faras. Tion ni ĉiam denuncis, ni devas esti zorgemaj [kun ĉi tiuj kompanioj].

MV: Kial Kostariko ne aŭskultas, laŭ vi?

LSR: I believe that Costa Rica is a reflection of what is happening regionally: The governments have not been able to understand that the communities — that is, the people, the indigenous people, those of us who live with the forest — are a key factor in the protection of those resources and a key factor of human survival. Politicians just do not understand.

LSR: Mi kredas, ke Kostariko estas reflekto de tio, kio okazas regione: la registaroj ne povis kompreni, ke la komunumoj — tio estas la homoj, la indiĝenaj popoloj, tiuj, kiuj vivas kun la arbaro — estas ŝlosila faktoro en la protektado de tiuj rimedoj kaj ŝlosila faktoro por la homa postvivado. Politikistoj simple ne komprenas.

MV: Kial la senarbarigo akceliĝis en Centra Ameriko dum la lastaj dek jaroj?

LSR: First, the economic situations in our countries are dire and big companies use that argument to say, “We are going to plant a monoculture and we are going to give you a job.” People think that that is [economic development], but it isn’t. They are taking advantage of the poor economic situation of rural people. Second, the legislation and enforcement of laws [to protect forests and our rights] are really weak in the region. Third, drug-trafficking is growing in the region, they are using our forests. Fourth, and that is my personal opinion, Central American countries are more focused on solving their budget deficit than on protecting the forests. They are more concerned about their revenues, about their taxes, about foreign investment.

LSR: Unue, la ekonomia situacio en niaj landoj estas terura kaj grandaj kompanioj uzas tiun argumenton por diri: “Ni plantos monokulturon kaj ni donos laboron al vi”. Homoj pensas, ke tio estas “ekonomia disvolviĝo”, sed ne. Ili utiligas la malbonan ekonomian situacion de kamparanoj. Due, la leĝaro kaj plenumo de leĝoj [por protekti arbarojn kaj niajn rajtojn] estas vere malfortaj en la regiono. Trie, drogokomerco kreskas en la regiono, ili uzas niajn arbarojn. Kvare, kaj tio estas mia persona opinio, centramerikaj landoj pli zorgas pri kiel solvi sian buĝetan deficiton ol protekti la arbarojn. Ili pli zorgas pri siaj enspezoj, pri siaj impostoj, pri eksterlanda investo.

Virino kaj infano el la komunumo Rama Hinda Rivero en Nikaragvo. Foto de Melissa Vida, uzata kun permeso.

MV: Do eble la koronvirusa pandemio estas ŝanco pensi malsame?

LSR: I do not see it as an opportunity, I see it as what we have been saying for a long time to the world and to politicians and which is evident today: we must take care of the forest, we must have our own development system, we must not accept these mega-projects… we have been saying this for years and nobody listens to us.

So, I believe that when pandemics like this happen, politicians may think to themselves: “These people are right”. We know what we are talking about. This is knowledge that has been passed down ancestrally and we know that any type of imbalance ends up deteriorating everything. The Earth is a living being like us. When she becomes unbalanced, there are consequences, and we are living them now.

LSR: Mi ne vidas ĝin kiel oportunon, mi vidas ĝin kiel tion, kion ni diris antaŭlonge al la mondo kaj al politikistoj kaj tio evidentiĝas hodiaŭ: ni devas prizorgi la arbaron, ni devas havi nian propran sistemon de disvolviĝo, ni ne devas akcepti ĉi tiujn mega-projektojn… ni diris tion jam antaŭ jaroj kaj neniu aŭskultas nin.

Do, mi kredas, ke kiam okazas tiaj fenomenoj, politikistoj povas pensi: “Ĉi tiuj homoj pravas”. Ni scias pri kio ni parolas. Ĉi tio estas scio, kiu estis transdonita de niaj prauloj kaj ni scias, ke iu ajn malekvilibro fine difektos ĉion. La Tero estas viva estulo kiel ni. Kiam ĝi malekvilibriĝas, okazas sekvoj, kaj ni nun spertas ilin.