Post 40 jaroj, Grenado oficiale rememoras la murdojn de sia ĉefministro Maurice Bishop kaj aliaj
Afiŝo en la Nacia Muzeo de Grenado [eo] memorigas pri eks-ĉefministro Maurice Bishop kies murdo en 1983 provokis usonan invadon al la insulo. Foto de David Stanley je Flickr, CC BY 2.0 DEED
Attribution 2.0 Generic.
Post 40 jaroj Grenado faris unuan publikan feston por rememori tiun ĉi malhelan tagon en sia historio. Kiam ministro pri kulturo Ron Redhead anoncis lastjare intencon de la registaro fari la 19-an de oktobro nacia festo, li klare diris ke “por puŝi la landon antaŭen […] la pasinteco devas esti rigardata”.
Tiu ĉi pasinteco estas samtempe eventoplena kaj komplika: la ŝtatrenverso en 1979 estis atendata delonge. Gairy, kiu iĝis gvidanto post la sendependiĝo de la lando disde Britio en 1974, havis fortajn aŭtoritatajn inklinojn. La 8-an de novembro 1973, poste nomitan “Sanga Dimanĉo”, Bishop kaj kelkaj liaj kolegoj estis veturantaj al renkontiĝo kiam ŝtataj sekurecfortoj ilin kaptis, arestis kaj batis. Maltoleremo de Gairy al alipensado montriĝis denove post du monatoj, la 21-an de januaro 1974, kiam polico, aginta je lia nomo, atakis grupon da manifestaciantoj, kiuj parolis kontraŭ polica krueleco kaj aliaj formoj de ŝtata persekutado. La sekvinta perforto kulminis je la mortpafo de Rupert, patro de Bishop; la dato nomita “Sanga Lundo”.
Post du semajnoj, la 6-an de februaro, la tagon antaŭ ol Grenado deklaris sian sendependecon disde Britio, Bishop estis arestita kaj akuzita pri preparado de ŝtatrenverso kaj murdo de Gairy, sed la 8-an de februaro li estis liberigita je kaŭcio. Bishop ne malfortigis sian premon kontraŭ la administracio de Gairy; li simple ŝanĝis taktikon, iĝinte elektita membro de la parlamento en 1976. Li ankaŭ estis gvidanto de la opozicio en la Ĉambro de Reprezentantoj ĝis 1979, kiam li ekgvidis la revolucion finfine eksigintan Gairy. Post kvar jaroj Bishop mortos.
Tia traŭmata politika historio lasis siajn spurojn ne nur en Grenado, sed laŭ trinidada aktivulino Tillah Willah, “tra la tuta arkipelago” kie “la Grenada Revo[lucio] venis al ŝoka kaj perforta fino”:
What I learned was that there were people around the region who were involved, invested in the Revo's promise and that generation is dying or forgetting or going silent with memories that have no place in a region that does not want to remember what happened 5 years ago far less for 40 years ago.
Mi lernis el tio ke en la regiono estis homoj kiuj sin engaĝis, investis je promesoj de Revo kaj ke tiu ĉi generacio estas mortanta aŭ forgesanta aŭ silentanta kun rememoroj, por kiuj mankas loko en la regiono ne deziranta rememori kio okazis antaŭ 5 jaroj, des pli antaŭ 40 jaroj.
I ask what efforts we make to recall and not repeat those fatal errors. What have we learned since then about leadership and how our countries run. Climate crisis looms and crime pays and regional discussions are mostly about chicken curry vs curry chicken. So many things died that day. Not just the physical bodies of over 100 people. So many things died and we still have not figured out what they are and how to mourn them.
Mi demandas kion ni faras por rememori kaj ne ripeti tiujn ĉi fatalajn erarojn. Kion ni devas lerni ekde tiam pri gvidanteco kaj regado de landoj. Klimata krizo proksimiĝas kaj krimeco pagigas dum regionaj diskutoj estas ĉefe similaj al kokina kareaĵo kontraŭ kareaĵaj kokinoj. Tiom da aferoj mortis en tiu tago. Ne nur fizikaj korpoj de pli ol 100 homoj. Tiom da aferoj mortis kaj ni ĝis nun ne komprenis kio ili estis kaj kiel funebri ilin.
Sciencisto Richard Drayton dume rememoras:
October 16, 40 years ago in 1983, the Bernard Coard faction of the New Jewel Movement placed Maurice Bishop under house arrest. Three days later they would murder Bishop and many others […] Nine days later the United States invaded. While those culpable on October 16 and October 19 have been allowed to live long enough to be forgiven by most people, I don't forget and I don't forgive them.
La 16-an de oktobro, antaŭ 40 jaroj en 1983, frakcio de Bernard Coard en la Movado de Novaj Juveloj, metis Maurice Bishop sub hejman areston. Post tri tagoj ili murdos lin kaj multajn aliajn […] Post naŭ tagoj Usono invadis. Dum la kulpuloj pri la eventoj de la 16-a kaj 19-a de oktobro ricevis eblecon vivi sufiĉe longe por esti forgesitaj de plejparto de la homoj, mi ne forgesis kaj neniam forgesos ilin.
Responde al la opinio ke “la imperiismo kaj Usono estis respondecaj” Drayton kontestis:
[T]he US etc were merely vultures descending on a body that was already dead. We can’t displace responsibility for the tragedy, it came from within. […]
The NJM, which had come out of CLR James’ de facto anarchist idea of the assemblies of the people, a mass party in its motion, was turned by Coard — with Bishop’s toleration and help it must be said — into a cadre party. In 1983, 4 years into the revolution, there were only about 100 full party members in an island of about 100,000. Coard, for whom Snowball in Animal Farm might have been a model, was through his supporters determined to wrest the party from Bishop who was dismissed as petty bourgeois and populist.
Usono kaj aliaj estis nuraj vulturoj, descendintaj sur korpon kiu jam estis morta. Ni ne povas transloki respondecon pri la tragedio, ĝi venas de interne […]
La MNJ, elirinta el fakte anarkiista ideo de CLR James pri la unuiĝo de la homoj, amasa partio en sia movado, estis transformita de Coard — kun tolerema pozicio de Bishop kaj, necesas aldoni, kun lia helpo — je la kadra partio. En 1983, 4 jarojn post la revolucio, sur la insulo kun loĝantaro ĉirkaŭ 100 000 homoj estis nur ĉirkaŭ 100 plenrajtaj partiaj membroj. Coard, por kiu Neĝpilko el La Besto-Farmo [eo] povus servi kiel modelo, estis preta helpe de siaj subtenantoj elŝiri la partion el la manoj de Bishop, kiu estis konsiderata etburĝo kaj popolisto [eo].
La Grenada 17 kiel grupo da politikaj, militaj kaj civilaj figuroj respondecaj pri renverso de Bishop en 1983 — kaj lia sekvinta murdo — iĝis konata kiam ili aperis en la Supera Kortumo de Grenado. 14 el ili, inkluzive de Coard, estis kondamnitaj al morto (poste anstataŭigita per malliberigoj); la aliaj tri, agnoskitaj kulpaj pri murdo, ricevis po 30 ĝis 45 jarojn da malliberigo.
En oktobro 2003 Amnestio Internacia publikigis raporton, kiu asertis ke, laŭ ilia takso, la aresto kaj proceso de la Grenada 17 estis misuzo de justico. La raporto diris interalie ke “Coard kaj dek aliaj deklaris ke ili estis torturitaj fare de detenaj fortoj” por devigi ilin konfesi, ke “antaŭ la proceso al la Grenada 17 ofte estis malpermesite renkontiĝi kun iliaj advokatoj”, ke “la akuzoj estis bazitaj grandparte sur la dubindaj depozicioj de unu atestinto” kaj ke dum la unuaj ok jaroj de sia malliberigo la malliberuloj estis tenataj en ĉeloj por mortkondamnitoj, kie kondiĉoj estis “egalaj al kruela, malhumana kaj humiliga traktado kio rompas internacian juron pri homaj rajtoj”. En septembro 2009 la lastaj el 17 estis liberigitaj el prizono.
La nuna gvidanto de la opozicio en Grenado, Keith Mitchell kritikis la registaran decidon celebri la 50-an datrevenon de la sendependeco de la insulo en la sama tago, kiam la lando omaĝas la 40-an datrevenon de la morto de Bishop, dirinte ke tio “povus esti vere ĝena por multaj homoj en tiu ĉi lando”:
I see people break down and still crying about their loved ones that had been lost on that fateful day.
Mi vidas homojn rompiĝi kaj plu plori pri iliaj proksimuloj pereintaj en tiu ĉi tragika tago.
Ĉefministro Mitchell tamen defendis la decidon, dirante:
I think too often people assume public holiday means a festive or celebratory event. [M]arking the 19th [of] October as a public holiday is [for us] to recognise the sombre nature, the tragic nature of what happened and for us to reflect upon it and understand why.
Mi opinias ke homoj tro ofte opinias ke pubblika datreveno signifas feston aŭ celebradon. Fari la 19-an de oktobro publika datreveno signifas [por ni] agnoski la sombran naturon, la tragikan naturon de la okazinta evento kaj ekpensi pri kial ĝi okazis.
La korpoj de Bishop kaj multaj liaj kolegoj estis neniam trovitaj, sed Grenado planas fari oficialan peton al Britio kaj Usono por ke ili liveru informojn pri la situo de iliaj restaĵoj.
La popolo de Grenado siavice rememoras kaj omaĝas la unuan Nacian Tagon de Herooj. En Instagramo, Vintage Caribbean memorigis al siaj abonantoj pri la multaj bonaj aferoj, kiujn la lando ricevis dum la regado de Bishop, inkluzive enkondukon de senpaga publika sanservo, egalajn salajrojn kaj patrinan ferion por virinoj, plibonigitajn dungosistemon kaj legoscion [eo], dum Pure Grenada afiŝis:
Maurice Bishop’s enduring legacy lives through his children, transformative projects, and the continued belief in his ideals.
His revolutionary spirit remains a source of inspiration for Grenadians of all generations. Maurice Bishop: a people’s revolutionary whose vision lives on. 🙏🇬🇩
Daŭra heredaĵo de Maurice Bishop vivas en liaj infanoj, transformaj projektoj kaj daŭra kredo je liaj idealoj.
Lia revolucia spirito plu estas fonto de inspiro por Grenadanoj de ĉiuj generacioj. Maurice Bishop: popola revoluciulo kies vizio vivas plu. 🙏🇬🇩
